تنبلی چشم کودکان

تنبلی چشم کودکان : زمانی که ما به یک عکس نگاه می کنیم مغز ما بصورت خودکار، چشم سالم را برای دیدن انتخاب می کند و با گذر زمان مغز مسیر فرستادن تصویر از چشمی که دچار تنبلی میباشد را خاموش می کند. تنبلی چشم (Lazy eye) با ضعف در بینایی متفاوت میباشد و تنبلی چشم نوعی اختلال بینایی میباشد که اگر به موقع تشخیص داده شود، به طور کامل قابل درمان میباشد و در غیر اینصورت میتواند منجر به کم بینا شدن و یا نابینا شدن کودک شود.

همه چیز درباره تنبلی چشم کودکان

چشمان برخی کودکان، با آن که ظاهری سالم دارد ولی از دید کافی برخوردار نیست. رشد و تکمیل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه داشته، ولی حداکثر سرعت رشد آن تا ۳ سالگی میباشد.

وقتی که مشکلات دید کودک، پیش از ۵ سالگی درمان شود، حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد، بینایی کامل کودک، قابل بازگشت میباشد. پس از پنج سالگی، هر چه درمان چشم تنبل بیش به تعویق بیفتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر میشود به طوری که پس از هفت تا ده سالگی کودک، درمان هیچ تاثیری نخواهد داشت.

شیوع تنبلی ‌چشم در جهان ۲٫۵ تا ۳ درصد میباشد.

طبق آمار به دست آمده از اجرای برنامه پیشگیری از تنبلی ‌چشم در کشور، شیوع تنبلی چشم در گروه سنی ۴ تا ۶ سال، ۱٫۴ درصد میباشد. تنبلی چشم معمولا در یک چشم اتفاق میفتد ولی این امر قطعی نیست و ممکن است که هر دوچشم به این عارضه دچار شوند.

تحقیقات نشان دهنده ی این میباشد که بسیاری از نابینایی یک چشمی در افراد ذیل ۲۰ سال به علت عدم پیشگیری و درمان تنبلی چشم در سنین پایین بوده میباشد و این موضوع اهمیت پیگیری و پیشگیری تنبلی چشم را نشان می دهد.

علت تنبلی چشم کودکان چیست؟

زمانیکه عملکرد طبیعی چشم ها مختل می شود، تنبلی چشم اتفاق میفتدو هم چنین در بسیاری از موارد می توان گفت علت تنبلی چشم ارثی می باشد.

بصورت کلی علت های به وجود آمدن تنبلی چشم به سه دسته عمده تقسیم می شود:

۱٫ استرابیسم(انحراف چشم):

تنبلی چشم اغلب به دنبال انحراف چشم رخ می‌دهد. در استرابیسم یا انحراف چشم‌ها، كودك برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتری دارد، استفاده می كند و در نتیجه چشمی که منحرف است، تکامل نیافته و تنبل می‌شود.

۲٫ عیوب انكساری:

عیوب انکساری انواعی از اختلال‌های بینایی هستند که با تجویز عینک قابل اصلاح می‌باشند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیب انکساری شامل دوربینی،نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانیکه چشم دیگر سالم است) و یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید می‌آید.

در این حالت چشم ضعیف‌تر تنبل می‌شود. وجود عیب انکساری شدید در دو چشم هم می‌تواند منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی معمولاً مشکل میباشد، زیرا در این حالت ظاهر چشم‌ها طبیعی بوده و به پیشنهاد می‌رسد که دید کودک اشکالی نداشته باشد.

۳٫ عوامل مسدود کننده مسیر بینایی:

عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی همچون افتادگی پلک،آب مروارید، کدورت قرنیه و… گفته می‌شود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی را درست کردن می‌كنند.

علایم تنبلی چشم کودکان چیست؟

تشخیص تنبلی چشم كار آسانی نیست، زیرا تا زمانیکه کودک مشکل واضحی نداشته باشد و یا دچار انحراف واضح چشمی نشود، والدین متوجه مشکل بینایی فرزندشان نخواهند شد. چشم دکتر هم تنبلی چشم را بر اساس اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم یا ضعف بینایی هر دو چشم تشخیص می‌دهد.

اندازه‌گیری قدرت بینایی در كودكان كم سن، كار مشكلی میباشد و چشم پزشك میبایست به وسیله روش‌های خاص از جمله بررسی چگونگی تمرکز و تعقیب نمودن اشیا بوسیله یک چشم در حالی که چشم دیگر پوشانده شده، قدرت بینایی کودک را تخمین بزند.

میبایست به این موضوع مهم هم توجه داشت که ضعف بینایی در یك چشم همیشه به معنای تنبلی چشم نمی باشد؛ زیرا گاهی امکان دارد این مشکل با تجویز عینک اصلاح شود.

برخی مواقع هم سایر بیماری‌های چشمی همچون آب مروارید، عفونت‌ها، تومورها و یا سایر اختلال‌های داخل چشم موجب كاهش بینایی هستند که اگر امکان درمان آنان وجود داشته باشد، دید کودک هم اصلاح می‌شود.

اگر علت تنبلی چشم انحراف باشد، والدین کودک را با مشکل انحراف چشم نزد چشم دکتر می‌برند و او متوجه تنبلی چشم هم می‌شود. ولی بزرگ‌ترین اشکال اینجاست که امکان دارد تنبلی چشم هیچ علامتی نداشته باشد به خصوص اگر یک چشم تنبل باشد. در این حالت به واسطه عیوب انکساری ظاهر چشم‌ها کاملاً طبیعی میباشد و به پیشنهاد نمی‌رسد دید کودک اشکالی داشته باشد.

معاینه تنبلی چشم کودکان

بچه‌های ۳، ۴ ساله نمی‌توانند اعلام کنند که در دیدن مشکل دارند و چون همیشه همین طور دیده‌اند و غیر از این تجربه دیگری برای دیدن نداشته‌اند. در نتیجه عملاً تنها راه تشخیص این مشکل غربالگری میباشد.

تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم تشخیص به موقع آن میباشد و چون بسیاری از این عوامل برای خانواده‌ها ناشناخته میباشد، چشم همه کودکان میبایست حداقل سه بار پیش از دبستان در زمان‌های مختلف معاینه شود.

پیش از سن مدرسه میبایست برای تشخیص و درمان تنبلی چشم مراجعه شود و در معاینات ورود به مدرسه تنها میبایست مشاهده کنند کودک در چه وضعیتی قرار دارد، سن مدرسه و ۶ سالگی برای درمان تنبلی چشم کمی دیر میباشد و برای این بیماری مراجعه ۳ سال به بالا ضرورت دارد.

در صورتی که کودک مشکلی ندارد سالی یک بار و در غیر این صورت با پیشنهاد دکتر هر ۶ یا ۳ ماه و یا به طور ماهانه که بستگی به پیشنهاد دکتر دارد برای معاینه چشم کودک مراجعه شود.

انواع آزمایش برای تشخیص تنبلی چشم

تنبلی چشم یک بیماری وراثتی میباشد و مهم‌ترین مساله در درمان بیماری تنبلی چشم تشخیص به موقع آن میباشد. اگر بیماری تنبلی چشم در دوران کودکی که سیستم بینایی چشم در حالا کامل شدن میباشد، تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان میباشد.

و عمل تنبلی چشم راحت تر انجام میشود ولی هرچه تشخیص تنبلی چشم دیرتر رخ دهد، احتمال درمان تنبلی چشم کمتر میباشد. برترین وقت برای آغاز درمان تنبلی چشم تا پیش از سن هفت سالگی میباشد. تشخیص به موقع علی الخصوص در بیماری‌های آب مروارید و پایین افتادگی پلک اهمیت فراوانی دارد و اگر درمان فوری و به موقع در اینگونه بیماری تنبلی چشم صورت نپذیرد، می‌تواند موجب از دست رفتن کامل بینایی کودک شود.

معمولاً دکتر از راه انجام یک آزمایش کامل چشمی، تنبلی چشم را تشخیص می‌دهد. به ویژه زمانیکه یکی از چشم‌ها ضعیف‌تر از چشم دیگر باشد، دکتر بیش احتمال تنبلی چشم را مد نظر قرار می‌دهد.

بسته به سن کودک، آزمایش‌های ذیل در مورد او انجام می‌گیرد:

نوزادان (۳‌ماهگی):

آزمایش رفلکس قرمز، برای تشخیص کاتاراکت دورۀ خردسالی که از راه یک ابزار نوری ذره‌بینی (افتالمواسکوپ) انجام می‌گیرد.

شیرخواران (۱تا ۲سال):

آزمایش توانایی شیرخوار برای متمرکز شدن روی یک جسم و دنبال نمودن اشیا متحرک و بررسی استرابیسم.

کودکان نوپا (۲تا ۳سال):

آزمایش رفلکس قرمز، فوتواسکرین و معاینۀ قدرت بینایی اتوماتیک.

کودکان قبل دبستانی و بزرگ‌تر (۵تا ۶سال):

آزمایش از راه نشان دادن تصویر یا حروف که طی آن یک چشم را می‌بندند و با چشم دیگر نگاه می‌کنند.

پیشگیری و درمان تنبلی چشم

درمان تنبلی‌ چشم به سه عامل بستگی دارد:

1. سنی که در آن تنبلی‌ چشم به وجود آمده میباشد.
2. مدت‌زمانی که از درست کردن تنبلی‌ چشم گذشته میباشد.
3. وقت آغاز درمان تنبلی چشم کودک.

به طور کلی، آگاهی والدین و همکاری آنان کلید موفقیت در درمان میباشد. درمان تنبلی‌ چشم نیازمند همکاری زیاد فراوان والدین با متخصصان میباشد.

والدین میبایست بدانند که دوران کودکی تنها وقت دستیابی به درمان کامل میباشد و در صورت از دست دادن آن، این فرصت برای همیشه از دست رفته میباشد. هم چنین والدین میبایست صبور باشند و انتظار بهبودی سریع را نداشته باشند.

بعد ازینکه تشخیص قطعی این بیماری داده شد راه‌های مختلفی برای درمان وجود دارد:

1. بستن چشم سالم

برترین درمان تنبلی‌ چشم، بستن چشم سالم میباشد تا چشم تنبل وادار به فعالیت شود و با تمرین دیدن، تنبلی آن برطرف شود. دوره زمانی بستن چشم در کودکان متفاوت و نسبتاً، طولانی میباشد و از چند هفته تا چند ماه میباشد که این دوره را متخصص تعیین می‌کند.

مدت بستن چشم در طی روز را هم متخصص تعیین می‌کند. با توجه به میزان تنبلی‌ چشم، مدت وقت بستن معمولاً، بین ۲ ـ ۶ ساعت در روز، متغیر میباشد.

هر چه میزان تنبلی بیش باشد، مدت وقت بستن چشم سالم بیش خواهد بود. تحقیقات نشان می‌دهد که بستن بیشتر از ۶ ساعت، اثر مطلوبی بر چشم ندارد و علاوه بر کاهش میزان همکاری کودک، گاهی باعث تنبلی در چشم سالم هم می‌شود، لذا والدین میبایست مطابق دستور متخصص عمل کنند و نبایستی تلاش کنند که چشم سالم را بیش از زمانیکه دکتر تشخیص داده میباشد، بسته نگه دارند.

ضمناً، با توجه به پیشنهاد متخصص، می‌توان مدت بستن را در طی روز، به چند نوبت تقسیم نمود تا تحمل آن برای کودک راحت‌تر باشد.

یادتان باشد که نحوه درمان و مدت وقت درمان هر کودک با کودک دیگر متفاوت میباشد و فقط متخصص می‌تواند آن را تشخیص بدهد نه والدین کودک.

ضروری به ذکر میباشد که با توجه به این که عود تنبلی‌ چشم در اکثر مواقع بدون علامت میباشد، لذا مراجعه منظم به متخصص و رعایت دقیق دستورات وی پس از درمان، تا سن ۱۰ سالگی لازم میباشد.

والدین گرامی، برای جلب همکاری کودک در بستن چشم به نکته ها ذیل توجه کنید:

• برای بستن چشم کودک، او را مجبور نکنید و از جملات و کلمات مثبت استفاده کنید.
• برای تعیین وقت بستن و باز نمودن چشم، از یک زمان‌سنج استفاده نمایید تا از نظر کودک زمان‌سنج، موجودی بد تلقی می‌شود، نه والدین.
• بازی نمودن در هنگام بستن چشم، ضمن سرگرم نمودن کودک و تحمل بستن چشم، دید نزدیک وی را هم تحریک می‌کند و سبب تقویت اثر بستن چشم می‌شود، لذا اینکار توصیه می‌شود.

توجه نمایید زمانیکه چشم کودک بسته میباشد، از بازی‌هایی پرهیز کنند که احتمال سقوط یا خطر برای کودک دارد (مثل بازی‌های دویدنی). هم چنین آنچه در این جا مهم میباشد، حمایت ‌کردن از کودک میباشد و حتی میبایست برای کاری که انجام می‌دهد، پاداشی هم در نظر گرفته شود.

• در وقت بستن چشم‌ها، کودک را به مهمانی یا به جایی نبرید که توجه اطرافیان یا دوستان به او جلب شود، زیرا باعث زیاد شدن اضطراب کودک و کاهش همکاری او می‌شود و از ادامه درمان سر باز می‌زند.
• چنانچه کودک به مهد می‌رود، با مربی او صحبت نمایید تا در مهد با کودک رفتار مناسبی داشته باشد و سایر بچه‌ها هم توجیه شوند. به این ترتیب، ساعات حضور کودک در مهد برای او بصورت عادی طی می‌شود؛ در غیر این صورت، در وقت حضور کودک در منزل، چشم او را ببندید.

سایت خدمات پرستاری و خدمات پزشکی همراه شما ، با تخصص و تجربه ای که کسب کرده؛ بهترین پرستار کودک ، پرستار سالمند، پرستار بیمار و…. را جهت رفع نیاز های شما دارا می باشد. در صورت نیاز با ما تماس حاصل فرمایید.

مطالب مرتبط :