آشنایی با بیماری کیله در سالمندان وراههای درمان آن : در این مقاله به بررسی بیماری کلیه در سالمندان و درمان نارسایی و کوچک شدن کلیه در سالمندان میپردازیم. اکثر بیماری‌های کلیوی به نفرون‌ها حمله می‌کنند. این آسیب گاهی سبب میشود که کلیه‌ها دیگر نتوانند مواد زائد را از بدن خارج کنند. از علل بروز بیماری‌های کلیه میتوان به مشکلات ژنتیکی ، صدمه دیدن یا مصرف دارو اشاره نمود.
ابتلا به دیابت ، فشار خون بالا یا ابتلا یکی از خویشاوندان نزدیک به بیماری کلیوی احتمال بروز بیماری کلیه در سالمندان را زیاد شدن می‌دهد. بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیه در سالمندان به آهستگی و ظرف چندین سال به نفرون‌ها آسیب می‌زند. دیگر ناراحتی‌های کلیه عبارت‌اند از: سرطان ، کیست کلیه ، سنگ کلیه و عفونت.
در ادامه به موارد ذیل میپردازیم :
معرفی کلیه
وظایف کلیه
چگونگی انجام کار کلیه ها
کوچک شدن کلیه
بیماری کلیه چیست؟
انواع بیماری کلیه
علائم بیماری کلیه در سالمندان
تشخیص بیماری کلیه
دکتر و بیماری کلیه در سالمندان
درمان بیماری کلیه در سالمندان
معرفی کلیه
عملکرد اصلی کلیه دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن میباشد که از راه ادرار از بدن خارج میشوند. تولید ادرار مراحل زیاد پیچیده‌ی دفع و بازجذب دارد. این فرایند برای حفظ تعادل پایدار بین مواد شیمیایی بدن لازم میباشد. تنظیم حیاتی پتاسیم ، مواد اسیدی و نمک بدن بر عهده کلیه‌ها میباشد. کلیه‌ها هم چنین هورمون‌ها و ویتامین‌هایی را تولید می‌کنند که بر عملکرد دیگر اندام‌ها اثر می‌گذارد.
برای مثال یکی از هورمون‌های تولید شده بوسیله کلیه‌ها تولید گلبول قرمز را تحریک می‌کند. به علاوه کلیه هورمون‌های دیگری ترشح می‌کند که یکی از آن‌ها فشار خون را تنظیم می‌کند و بقیه هم متابولیسم کلسیم را کنترل می‌کنند.
حالا اگر این عضو از بدن دچار مشکل شود. شاید در دوران جوانی نمودی نداشته باشد. ولی بیماری کلیه در سالمندان می تواند عوارضی شدید را به همراه داشته باشد تا حدی که برای درمان از کار افتادگی کلیه دیر شده باشد. پس میبایست توجه ویژه ای به این مورد داشته باشید.
وظایف کلیه
کلیه ها هر ۲۴ ساعت جمعاً حدود ۲۰۰ لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون باز می گردانند حدود ۲ لیتر مایع بصورت ادرار از بدن دفع میشود در حالی که باقیمانده یعنی حدود ۹۸ لیتر به بدن باز میگردد. ادراری که ما دفع میکنیم تقریباً ظرف مدت ۱ تا ۸ ساعت در مثانه ذخیره شده میباشد. اگر چه کلیه ها کوچکند اما وظایفی پیچیده و حیاتی را انجام می بدهند که کل بدن را متعادل نگه می دارند. برای مثال کلیه ها :
الف) ویتامین های موثر در رشد را می سازند.
ب) در دفع مواد زاید و مایعات اضافی یاری می کنند.
ج) تولید گلبولهای قرمز را تحت نظارت قرار می بدهند.
د) هورمون های موثر در تنظیم فشار خون را تولید می کنند.
ه) خون را تصفیه، برخی از مواد را حفظ و برخی را دفع می کنند.
ی) در تنظیم میزان مواد مغذی ویژه در بدن همچون کلسیم و پتاسیم یاری می کنند.
چگونگی انجام کار کلیه ها
هر انسان دارای ۲ کلیه میباشد که بزرگی هر ۱ به اندازه ۱ مشت میباشد و هر کدام در ۱ طرف ستون فقرات در پایین‌ترین سطح قفسه سینه قرار دارد. هر کلیه حدود ۱ میلیون واحد عملکردی به نام نفرون دارد. نفرون از واحد تصفیه کننده‌ی مویرگی به نام گلومرول تشکیل میشود که به توبول (لوله) متصل میشود. خون پس از ورود به گلومرول تصفیه میشود و مایع باقیمانده از توبول عبور می‌کند. در توبول آب و مواد شیمیایی بر حسب نیاز بدن به این مایع تصفیه شده اضافه یا از آن گرفته میشود و در نهایت فراورده‌ای به نام ادرار به دست می‌آید که میبایست از بدن دفع شود.
مراحل تصفیه خون و تولید ادرار به شرح ذیل میباشد :
خون از راه ۱ سرخرگ از قلب به کلیه وارد میشود
خون با گذشتن از میلیون ها صافی کوچک، تمیز میشود
خون تصفیه شده از راه سیاهرگ ها به جریان خون بر میگردد
وقتی که مثانه پر از ادرار میشود از راه پیشابراه ادرار از بدن خارج میشود
مواد دفعی از راه میزنای ( حالب) عبور کرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع میگردد
کوچک شدن کلیه ( آتروفی کلیه )
کلیه ها در حالت طبیعی به اندازه ۱ مشت دست هستند و میتوان گفت که هر کدام از آنان حدود ۱۰ الی ۱۲ سانتی متر سایز دارند. آتروفی کلیه به معنای این میباشد که کلیه ها کوچک تر از حد طبیعی هستند. کلیه ها در سیستم خون سازی ، تعادل سیستم استخوانی، متابولیسم کلسیم در بدن و هم تنظیم فشارخون نقش دارند. اگر کلیه هایتان به درستی کار نکنند ، تعادل محیط داخلی بدن از لحاظ تعادل اسید و بازی که طی فرآیند سوخت و ساز و تجزیه مواد غذایی تولید میشوند ، به هم می ریزد. در صورتی که کلیه ها تحت تاثیر بیماری های مختلف قرار گیرند، بافت آن دچار آسیب میشود و تشخیص کوچک شدن کلیه در سالمندان داده میشود.
علت کوچک شدن کلیه ( آتروفی کلیه ) در سالمندان
نخستین دلیل مربوط به بخشی از کلیه میباشد که از وقت تولد به خوبی رشد نکرده، در نتیجه کلیه کوچک شده میباشد. این نوع آتروفی یا کوچک شدن کلیه معمولاً به هیچ درمان خاصی نیاز ندارد. نوع دوم از دلایل کوچک شدن کلیه بعد از تولد نوزاد اتفاق می افتد که می تواند ۱ یا هر ۲ کلیه را درگیر بکند. این نوع از آتروفی کلیه به دلیل تغذیه پایین خون بوسیله کلیه ها و از دست دادن نفرون ها میباشد که یکی از بخش های پایه در کلیه ها هستند.
عفونت های مزمن یا مسدودیت کلیه هم چنین می تواند عاملی برای کوچک شدن کلیه باشد. کلیه هایی که سایز کوچک دارند ، می توانند عاملی برای بیماری های کلیوی شوند. کاهش بیش در سایز کلیه مخصوصاً در هر ۲ کلیه ، عاملی برای نارسایی کلیه خواهد بود.
علائم کوچک شدن کلیه
کلیه ها محصول های زائد را از خون تصفیه کرده و آب اضافی در بدن را دفع می کنند. هم چنین، آن ها در تنظیم فشار خون نقش مهمی ایفا می کنند. در سطوح اولیه بیماری کلیوی، امکان دارد فرد هیچ مشکلی را احساس نکند. امکان دارد تا از دست رفتن ۳۰ تا ۴۰ درصد عملکرد کلیوی، هیچ علائمی ظاهر نشود. از آنجایی که توانایی کلیه ها در تصفیه خون کمتر میشود، فرد امکان دارد متوجه موارد ذیل شود:
علائم آتروفی کلیه شامل :
درد شکم
تکرر ادرار
خون در ادرار
خارش پوست
کاهش اشتها
درد هنگام ادرار
احساس خستگی
درد اطراف شکم و یا کمر
ناراحتی عمومی در ناحیه کلیه
انقباض عضلات و ورم دست و پا
نکته : گاهی اوقات کوچک بودن کلیه هیچ علامتی ندارد ؛ مخصوصاً اگر تدریجی و به مرور وقت به وجود آمده باشد.
تشخیص کوچک شدن کلیه در بیماری کلیه در سالمندان
کوچک شدن کلیه خطرناک میباشد و میبایست زودتر تشخیص داده شود. آزمایش های مخصوص آتروفی کلیه شامل آزمایش های عکسبرداری مثل سونوگرافی، توموگرافی یا همان سی تی اسکن یا ام آر آی میباشد. تشخیص زود هنگام و درمان کوچک شدن کلیه برای جلوگیری از مشکلات بعدی زیاد حائز اهمیت میباشد.
عوامل بروز بیماری آتروفی کلیه یا کوچک شدن کلیه
بیماری های کلیوی به صورت ناگهانی درست کردن میشوند
سندرم متابولیک
عفونت (مانند سل)
انسداد دستگاه ادراری
سندرم آنتی فسفولیپید
تنگ شدن عروق (آترواسکلروز)
تنگ شدن رگ های کلیوی (تنگی عروق کلیه ای آترواسکلروتیک)
مشکلات کلیوی زمانی اتفاق می افتد که جریان خون بطور کامل به کلیه ها نرسد در شرایط ذیل شانس ابتلا به این بیماری در افراد بیش تر میشود.
فشار خون بالا
سابقه بیماری دیابت
داشتن سابقه بیماری قلبی
سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
درمان کوچک شدن کلیه
آیا کوچک شدن کلیه قابل درمان است؟ بله درمان کوچک شدن کلیه بستگی به علت آن دارد. در ادامه به راههای درمان کوچک شدن کلیه میپردازیم. مثلاً بیماری که به دلیل مسدودیت مجرای ادراری و عفونت ادراری دچار آتروفی شده ، میبایست تحت درمان بوسیله آنتی بیوتیک ها قرار گیرد. با اعمال سریع و به موقع روشهای درمانی که می توانند معطوف به کنترل دیابت یا فشار خون باشند با بهره گیری از روشهای جراحی آندوسکوپیک برای از بین بردن سنگ کلیه یا از بین بردن منشاء عفونی یا تومور کلیه ، می توان کلیه را حفظ کرد.
نکته : درمان احتمالی کلیه در چنین مرحله ای ، به ۲ مساله بستگی دارد ، یکی درمان بیماری های زمینه ای اولیه و دیگری درمان عوارضی که بر اثر این بیماری ها به وجود آمده اند.
الگوی غذایی متناسب برای یاری به بیماران آتروفیک
پیروی از رژیم غذایی خاص درمانی برای کوچک شدن کلیه ها محسوب نمی شود ولی ضروری به ذکر میباشد که رژیم غذایی می تواند در درمان بیماری های کلیوی نقش حیاتی ایفا بکند.
کاهش مصرف سدیم در بیماران مبتلا به آتروفی
در صورتی که بیمار کلیوی مصرف نمک را کاهش دهد فشار خونش کنترل میشود. بهتر میباشد این بیماران رژیمی حاوی کمتر از ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم در روز داشته باشند. بعضی از راههای موجود برای کاهش سدیم عبارتند از:
شستن مواد کنسروی پیش از پخت و پز
برای اضافه نمودن طعم به غذاها از ادویه به جای نمک استفاده شود.
تا میتوانید، به جای غذاهای بسته بندی شده، از غذاهای تازه استفاده نمایید.
تا حد امکان تهیه غذای مریض کلیوی در خانه انجام شود و از مصرف غذاهای رستوانی و فست فودها جلوگیری شود.
میزان مصرف پروتئین در بیماران کلیوی
در صورتی که میزان مصرف پروتئین بالا باشد ، کلیه میبایست سخت تر کار بکند. شما میتوانید پروتئین را هم از منابع گیاهی و هم از منابع حیوانی دریافت کنید:
منابع حیوانی دریافت پروتئین:
مرغ
لبنیات
ماهی
تخم مرغ
گوشت و …
منابع گیاهی دریافت پروتئین
بادام (۲۱ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
پنیر کُلبه (۱۱ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
اسفناج (۲٫۹ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
عدس (۲۶ گرم پروتئین در هر ۱۰۰ گرم)
شاهدانه (۲۳ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
کلم‌پیچ (۴٫۳ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
شیر سویا (۳٫۳ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
کلم بروکلی (۲٫۸ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
کره‌ی بادام‌زمینی (۲۵ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
تخمه‌ی آفتاب‌گردان (۲۱ گرم پروتئین در ۱۰۰ گرم)
غذاهای مفید برای بیماران کلیوی
مصرف لوبیا
مصرف ماهی
مصرف میوه ها و سبزیجات
مصرف گوشت لخم بدون چربی
مصرف مرغ یا خروس با پوست کنده شده
مصرف ماست کم چرب یا بدون چربی، شیر و پنیر
کنترل میزان مصرف فسفر و پتاسیم در بیماران کلیوی
در صورتی که عملکرد کلیه ها ضعیف تر شوند و میزان فسفر در بدن بیمار زیاد شدن یابد دکتر امکان دارد نظر دهد.
غذاهایی که فسفر کمتری دارند مانند :
نان
غلات
برنج و ماکارونی
میوه های تازه و سبزیجات
هم چنین بهتر میباشد مراقب مریض کلیوی در وقت تهیه مواد غذایی بسته بندی شده میزان فسفر آنان را چک بکند. بیماران کلیوی به دلیل عملکرد نامناسب کلیه دچار زیاد شدن پتاسیم در بدن میشوند، توصیه کاربرد مواد با پتاسیم کمتر میباشد.
غذاهایی که پتاسیم کمتری دارند مانند :
مصرف سیب و هلو
مصرف کلم و لوبیا سبز
مصرف نان و برنج سفید و ماکارونی
بیماری کلیه چیست؟
بیماری‌های کلیوی به اختلال‌هایی گفته میشود که به کلیه‌ها یعنی ۲ اندامی آسیب می‌زند که هورمون‌های معینی را تولید می‌کنند و میزان مواد شیمیایی را در خون تنظیم می‌کنند.
انواع بیماری کلیه
بیماری کلیه در سالمندان معمولاً هر ۲ کلیه را درگیر می‌کند. اگر بیماری توانایی کلیه را در دفع و تنظیم آب و مواد شیمیایی مختل کند ، مایع اضافی و مواد زائد در بدن جمع میشود و علایم و ورم شدید اورمی(نارسایی کلیه) بروز می‌یابد. بیماری کلیه انواع و علل متفاوتی دارد که میتوان آن‌ها را به ۳ دسته ارثی ، مادرزادی یا اکتسابی تقسیم نمود.
۱) اختلال‌های ارثی
امکان انتقال اختلال‌های ارثی به هر ۲ جنس مونث و مذکر وجود دارد. این نوع بیماری کلیوی معمولاً با علائمی بالینی از دوره نوجوانی تا بزرگسالی همراه میباشد. شایع‌ترین نوع بیماری کلیوی ارثی بیماری کلیه پلی کیستیک میباشد. سندرم آلپورت، نفریت (التهاب کلیه) ارثی، هیپراگزالوری اولیه و سیستینوری هم جزء اختلال‌های ارثی کلیوی به شمار می‌آیند.
۲) بیماری مادرزادی
بیماری مادرزادی کلیه معمولاً ناهنجاری و بدشکلی مجاری تناسلی ـ ادراری را شامل میشود و به نوعی انسداد منجر میشود که معمولا با عفونت کلیه و یا تخریب بافت آن همراه خواهد بود. از بین رفتن بافت کلیه پیشرفت می‌کند و در نهایت به نارسایی مزمن کلیه منجر میشود.
۳) تاثیر بیماری کلیوی اکتسابی در بیماری کلیه در سالمندان
سن فراوان سالمندان و شیوه اشتباه زندگی در دوران جوانی می تواند بیماری کلیه در سالمندان را تقویت بکند. از این رو بیماری‌های اکتسابی بسیارند و دانش واژه عام نفریت یا التهاب کلیه برای آن‌ها بکار برده میشود. شایع‌ترین نوع نفریت گلومرولونفریت میباشد که علل بیشماری دارد.
علائم بیماری کلیه در سالمندان
اگر چه بسیاری از بیماری‌های کلیوی تا مراحل پیشرفته نشانه و علامتی ندارند، حداقل ۶ نشانه هشدار وجود دارد که بیانگر ابتلا به ناراحتی کلیوی میباشد که این علائم در بیماری کلیه در سالمندان هم تشدید می شود:
تکرر ادرار
ادرار خونی
بالا بودن فشار خون
سوزش ادرار یا مثانه دردناک
پف نمودن دور چشم، ورم نمودن دست و پا
درد در ناحیه‌های کوچکی از پشت بدن دقیقاً ذیل دنده‌ها
بیماری کلیه در سالمندان|مرکز پارسیان مهرپرور
تشخیص بیماری کلیه
دکتر سابقه پزشکی مریض را به طور کامل بررسی می‌کند و معاینه دقیقی انجام می‌دهد! هم چنین دکتر دستور آزمایش خون وادرار را برای به دست آوردن اطلاعات بیش درمورد عملکرد کلیه می‌دهد.
دکتر و بیماری کلیه در سالمندان
پزشکان برای بررسی ابتلا به بیماری کلیه دستور آزمایش خون و ادرار می‌دهند! در گونه از کار افتادن کلیه در سالمندان میبایست دیالیز یا پیوند کلیه ها انجام شود. اگر از علائم از کار افتادن کلیه در سالمندان آگاهی داشته باشید ، میتوانید درمان از کار افتادن کلیه را در موقع متناسب آغاز نمایید و سلامتی خود را هر چه سریع‌تر بازیابید. ناراحتی‌های کلیه علائم نامحسوسی دارد و برخی بیماران یا هیچگونه علائمی را تجربه نمی‌کنند یا متوجه بروز علائم از کار افتادن کلیه نمی‌شوند.
بنابراین تنها روش اطلاع از علت بروز علائم نارسایی کلیه در سالمندان، مراجعه به متخصص اورولوژی میباشد. هر کمردردی نشانه بیماری کلیوی نیست. اما در گونه بروز درد پهلو و بالای کمر فورا به متخصص اورولوژی مراجعه نمایید.
درمان بیماری کلیه در سالمندان
بعضی بیماری‌های کلیوی در سالمندان را میتوان با موفقیت درمان نمود ، ولی شماری دیگر پیشرفت می‌کنند و به از کار افتادگی کلیه منجر میشوند که درمان نارسایی کلیه در سالمندان ، نیاز به دیالیز و یا پیوند کلیه دارد. برای مثال عفونت کلیه و سنگ کلیه در سالمندان غالباً با موفقیت درمان میشود. التهاب مزمن گلومرول گلومرولونفریت شایع‌ترین بیماری کلیوی میباشد که به آهستگی پیشرفت می‌کند و تبدیل به نارسایی کلیه و ورم پا میشود. دکتر داروهای خاصی را تجویز می‌کند یا رژیم غذایی مخصوصی را توصیه می‌کند.
خلاصه مطلب
عملکرد اصلی کلیه دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن میباشد که از راه ادرار از بدن خارج میشوند. تولید ادرار مراحل زیاد پیچیده‌ی دفع و بازجذب دارد. اگر چه کلیه ها کوچکند اما وظایفی پیچیده و حیاتی را انجام می بدهند که کل بدن را متعادل نگه می دارند. با شناخت عوارض کوچک شدن کلیه و علائم نارسایی کلیه در بزرگسالان میتوانیم جلوی پیشرفت بیماری کلیه در سالمندان را بگیریم و با مشاهده این علائم سریعا به دکتر مراجعه کنیم.