سنگ کلیه در سالمندان : سنگ کلیه در اثر کریستال حاصل از نمک و مواد موجود در ادرار به وجود می آید ، که به تدریج اندازه ي آن بزرگ می شود. سنگ های کلیه علایم و جنبه های بالینی مشابهی دارند ، ولی نوع بیماری و سنگ کلیه در سالمندان متفاوت می باشد. سنگ کلیه می تواند بدون علامت باشد تا زمانی که کلیه را از کار بیندازد اما یکی از مهم ترین علائم سنگ کلیه درد می باشد.

سنگ کلیه در سالمندان – از عوامل تا درمان

سنگ کلیه در سالمندان چیست؟

به ذرات کوچک و سخت که در یک یا هر دو کلیه سالمند تشکیل می شود و در برخی موارد به داخل حالب ها (به لوله های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند گفته می شود) انتقال می یابند سنگ کلیه می گویند.

از نظر اندازه سنگ کلیه در سالمندان از یک دانه شن تا حدود یک توپ گلف می تواند متغیر باشد و امکان دارد از نظر تعداد منفرد یا متعدد باشد. این بیماری معمولاً در سالمندان و بزرگسالان بالای ۳۰ سال در هر دو جنس مذکر و مونث رخ می دهد ولی در مردان شایع تر می باشد .

نشانه های رایج سنگ کلیه در سالمندان

درد شدید و پیچشی (متناوب ) در دوره های مختلف که به فاصله هر چند دقیقه اتفاق می افتد. این نوع درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشت ، جایی درست زیر دنده ها، ظاهر می شود. سپس در طی چند ساعت یا چند روز، ناحیه درد از مسیر حرکتی سنگ از حالب به طرف کشاله ران تغییر می کند. با دفع سنگ درد بیمار متوقف خواهد شد.

علل ایجاد سنگ کلیه در سالمندان

زمانی که مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار دفع می شود در اثر اختلال غده پاراتیرویید (که تنظیم متابولیسم کلسیم را بر عهده دارد یا در اثر مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین ـ د)

نقرس (در مورد سنگ های اسیداوریکی )

انسداد ادراری به هر دلیل

عوامل فراوان شدن دهنده خطر

کاهش حجم ادرار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشک

رژیم غذایی نا متناسب (مصرف بیش از حد کلسیم )

سابقه خانوادگی سنگ کلیه

پرکاری پاراتیرویید

در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل

سوء مصرف الکل

جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه در سالمندان

با مصرف روزانه حدود ۳ لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص اجتناب از مصرف شیر و فرآورده های لبنی در صورتی که سنگ کلیه در سالمندان از نوع کلسیمی ـ فسفری باشد و همچنین خودداری از شرایطی که با تعریق بیش از حد همراه می باشد .

عواقب دفع نشدن سنگ کلیه

معمولاً سنگ های بزرگ در کلیه می مانند و علامتی ندارند ، هرچند که ممکن است به کلیه ها آسیب بزنند . در حالیکه سنگ های کوچک کلیه به آسانی همراه ادرار از راه حالب دفع می شوند. سنگ های ما بین این دو اندازه که از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه کافی کوچک نیستند تا عبور آنها از حالب به آسانی صورت گیرد باعث ایجاد درد شدید می شوند.

معمولاً این سنگ ها در طی چند روز دفع خواهند شد. چنانچه حرکت سنگ متوقف شده و باعث انسداد ادراری شود ، برای پیشگیری از آسیب بیشتر کلیه باید خارج شود. عوارض احتمالی باقی ماندن سنگ کلیه در سالمندان در بدن عفونت ادراری و آسیب به کلیه ها می باشد.

درمان سنگ کلیه در سالمندان

اصول کلی

الف) در زمان دفع ادرار می بایست از کاغذ صافی یا گاز استفاده شود تا دفع سنگ نشان داده شود ؛ یا داخل یک ظرف شیشه ای ادرار کرد ، تا بتوان وجود سنگ کلیه دفع شده را بررسی نمود و در صورت وجود آن را جدا کرده ، ادرار را دور بریزید. برای مشخص شدن ترکیب سنگ ، آن را نزد پزشک خود ببرید.

ب) امکان دارد بررسی های تشخیصی شامل آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار ، عکس شکم ، سونوگرافی کلیه ، سی تی اسکن ، و اُروگرافی وریدی (روشی برای بررسی کلیه ها و مجاری ادرار با تزریق یک داروی قابل شناسایی توسط اشعه ایکس به داخل جریان خون )

ج) در صورت وجود سنگ کوچک منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت ممکن است به درمان خاصی نیاز نباشد.

د) در مورد سنگ های بزرگتری که خودبه خود دفع نشده و باعث ایجاد عوارض ، عفونت یا درد شدید شده اند اقدامات درمانی به منظور حذف آنها لازم می باشد .

روش های مختلف درمانی در این زمینه عبارتند از: حل کردن سنگ به راه شیمیایی ، در آوردن سنگ با آندوسکوپ ، خارج کردن سنگ از راه پوست ، سنگ شکنی با کمک امواج ماوراء صورت از خارج بدن ، و به ندرت جراحی باز. سایر رویکردهای درمانی جدید هم در دست بررسی می باشد .

ه) سنگ های ناشی از بالا بودن میزان کلسیم بدن ممکن است نیازمند برداشت جراحی بافت پاراتیرویید غیر طبیعی باشند.

مصرف داروها

داروهای ضداسپاسم برای شل کردن عضلات حالب و کمک به دفع سنگ بسته به نوع سنگ (سنگ های حاوی کلسیم ، استروایت ، سیستینی ، اسیداوریکی یا سایر ترکیبات ) داروهایی به منظور متوقف کردن رشد سنگ های موجود یا تشکیل سنگ های جدید ممکن است تجویز شود. این نوع درمان مستلزم برنامه طولانی مدت بوده و پایبندی بیمار به اجرای آن در موفقیت آن مهم می باشد .

انجام فعالیت فیزیکی در زمان وجود سنگ

اگر شما از ابتلای خود به سنگ کلیه مطلع هستید از موقعیت هایی که در آنها بروز درد شدید ممکن است خطر آفرین باشد، نظیر بالارفتن از نردبان و کار بر روی پشت بام یا داربست دوری کنید. سالمند می باید در طی حمله سنگ کلیه در سالمندان تا حد امکان به فعالیت های طبیعی خود ادامه دهید. در بستر نمانید چرا که فعالیت به دفع سنگ کمک می کند.

رژیم غذایی مناسب برای سالمندان مبتلا به سنگ کلیه

در صورتی که نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی ، شکلات و نارگیل خودداری کنید. اگر نوع سنگ فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک خواهد کرد. اگر نوع سنگ ، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.

در مورد همه انواع سنگ ، نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص ) ضروری می باشد. رژیم غذایی کم چربی و پرفیر هم توصیه می گردد.

در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید

اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم سنگ کلیه باشید.

اگر فراوان شدن درجه حرارت تا ۳/۳۸ درجه سانتیگراد.

اگر بروز علائم عفونت کلیه (سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن یا احساس مکرر نیاز فوری به ادرار کردن )

اگر دچارعلایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید. داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.

عوامل زمینه ساز بروز سنگ های کلیه

۱) کم تحرکی

کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می دهد، می تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده ، لذا غلظت کلسیم در ادرار فراوان شدن می یابد.

۲) پرکاری تیروئید در سالمندان

پرکاری تیروئید اولیه، سبب فراوان شدن دفع کلسیم می شود. حدود دو سوم افرادی که بیماری غدد درون ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه در سالمندان می شوند. در عین حال این اختلال تنها ۵% موارد سنگ های کلسیمی را در بر می گیرد.

۳) اسیدوز توبولی کلیه

در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی کلیه، فراوان شدن دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می شود.

۴) سنگ کلیه در سالمندان : مصرف زیاد نمک

براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب فراوان شدن دفع کلسیم درادرار می شود.

۵) فراوان شدن کلسیم ادرار با علت ناشناخته

برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا ۵۰۰ میلی گرم کلسیم دفع می کنند.

۶) فراوان شدن اگزالات ادرار در سالمندان

حدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب متصل می شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه ی افراد این نسبت یکسان نیست. مطالعات انجام شده بر روی افراد سالم داوطلب، نشان داده می باشد که در مورد انتها غذاها همچنان که اگزالات غذا فراوان شدن می یابد، دفع اگزالات ادراری به همان نسبت بالا نمی رود.

تنها هشت ماده ی غذایی سبب فراوان شدن دفع ادراری اگزالات می شوند :

اسفناج
ریواس
چغندر
آجیل
شکلات
چای
سبوس گندم
توت فرنگی

به طور طبیعی مقدار اسید اگزالیک دفع شده در ادرار، نباید بیشتر از ۴۰-۱۰ میلی گرم در روز باشد و تنها ۱۰% این میزان از رژیم غذایی حاصل می شود، بقیه ی آن، حاصل سوخت و ساز داخلی می باشد.

اختلالات گوارشی توام با سوء جذب، معمول ترین علت فراوان شدن دفع ادراری اگزالات می باشند که در بیماری ها یی مانند کرون و سلیاک دیده می شود. زیرا چربی جذب نشده، کلسیم را در روده باند می کند و در نتیجه جذب اگزالات فراوان شدن می یابد.

یک اختلال ژنتیکی نادر هم باعث فراوان شدن اگزالات در ادرار می شود که در نتیجه سنگ های اگزالات کلسیم عود کننده، ایجاد می شوند که نهایتاً نارسایی کلیه ایجاد می شود. این افراد معمولاً قبل از رسیدن به دهه ی سوم زندگی تلف می شوند.

۷) پروتئین حیوانی

رژیم غذایی پر پروتئین همراه با فراوان شدن دفع کلسیم، اگزالات و اورات می باشد. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (۱ میلی اکی والان هیدروژن در هر گرم پروتئین ) سبب فراوان شدن دفع کلسیم می شود. لذا برخی محققان، رژیم های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ های کلیه توصیه می کنند.

۸) سنگ کلیه در سالمندان : فیبر غذایی

فراوان شدن فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.

انواع سنگ های کلیه

۱- سنگ های اگزالات و فسفات کلسیم

حدود ۸۰% سنگ های کلیه، از جنس اگزالات کلسیم هستند و بروز این نوع سنگ کلیه در سالمندان بیشتر می باشد. از جمله علل دیگر، پرکاری تیروئید، فراوان شدن اسید اوریک ادرار، اسیدوز توبولی کلیه، فراوان شدن اگزالات ادرار و فراوان شدن کلسیم ادرار می باشد.

درمان اولیه شامل برطرف کردن عامل اصلی می باشد. برای مثال در درمان پرکاری تیروئید، غده ی تیروئید برداشته می شود. در اسیدوز توبولی کلیه، درمان بیکربناتی و پتاسیمی می باشد.

۲- سنگ کلیه در سالمندان : سنگ های struvite

این سنگ ها از نظر شیوع، بعد از سنگ های کلسیمی هستند که حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم می باشند. در واقع این سنگ ها حدود ۱۵-۵% موارد سنگ کلیه در سالمندان را تشکیل می دهند. این سنگ ها با عفونت های سیستم ادراری ارتباط دارند، به این علت به آنها سنگ های عفونی گفته می شود. عامل بیماری زایی که عفونت ایجاد می کند، PROTEUS MIRABILIS می باشد.

این عامل بیماری زا، یک باکتری حاوی اوره آز می باشد که اوره را می شکند. این آنزیم، اوره را به آمونیاک تبدیل می کند. در نتیجه PH ادرار را قلیایی می نماید. در این محیط قلیایی، STRUVITE رسوب می کند و بزرگ می گردد. معمولاً این سنگ ها با جراحی برداشته می شوند.

۳- سنگ های اسید اوریکی

این سنگ ها حدود ۴% موارد سنگ کلیه در سالمندان را تشکیل می دهند. فراوان شدن دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد، که در بیماری نقرس دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر هم، که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.

۴- سنگ کلیه در سالمندان : سنگ های سیستئینی

این سنگ ها حدود ۱% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در بازجذب کلیوی اسید آمینه ی سیستئین رخ می دهد. لذا این ترکیب در ادرار تجمع می یابد.

به این وضعیت، سیستینئوری ( وجود سیستئین در ادرار) گفته می شود. علت این اختلال ژنتیکی می باشد. لذا در سنین کودکی بروز می کند و معمولاً سابقه ی خانوادگی هم دارد. این بیماری یکی از معمول ترین علت های سنگ کلیه در دوران کودکی و قبل از بلوغ می باشد.

نکته )
فراوان شدن فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.

علل بروز سنگ کلیه

بررسی‌ها نشان می‌دهد، زمانیکه میزان نمک و مواد معدنی موجود در بدن فراوان شدن یابد شرایط برای ابتلا به سنگ کلیه در سالمندان مساعد می‌شود. از مهمترین عواملی که امکان ابتلای فرد را به سنگ کلیه فراوان شدن می‌دهد، عبارتند از:

داشتن یک کلیه
عدم تحرک و فعالیت
قرار گرفتن فرد در رده سنی ۲۰ الی ۴۰سال
مصرف داروهایی از قبیل داروهای ادرارآور، داروهای مربوط به ضدترشی معده و ….

کم شدن میزان آب موجود در بدن به دنبال عدم مصرف مایعات و سکونت در محیط‌های گرم

مصرف رژیم‌های غذایی غنی شده در پروتئین ولی ضعیف از لحاظ تامین میزان فیبر مورد نیاز بدن

در بسیاری از موارد سنگ‌های کلیوی قادر به حرکت نمی‌باشند و به این ترتیب نمی‌توانند نشانه‌ای مبنی بر وجود این بیماری در فرد ایجاد کنند. ولی اگر این سنگ‌ها قادر به حرکت باشند، باعث بروز نشانه‌های زیادی در فرد می‌شوند، نشانه‌هایی از قبیل :

احساس درد در عضلات کمر
وجود خون و تیرگی در ادوار
حالت تهوع و استفراغ
احساس سوزش به هنگام خارج شدن ادرار از بدن
تب در سالمندان

راه های درمان سنگ کلیه در سالمندان بسته به نوع سنگ و چگونگی متفاوت می‌باشد :

الف : بیشتر سنگ‌های کلیه، بدون نیاز به جراحی قابل درمانند، یعنی در چنین مواردی نو شدن میزان زیادی مایعات و داشتن تحرک و فعالیت کافی می باشد که بتوان به دفع سنگ از بدن کمک کرد.

ب : زمانی هم هست که اگر سنگ کلیه در سالمندان به مدت طولانی در بدن باقی بماند، می‌تواند باعث بروز ایجاد عفونت‌ها و یا ناراحتی‌های حاد کلیوی شود، در چنین مواردی عمل جراحی توصیه می‌شود.

اثر رژیم‌های غذایی بر سنگ کلیه

این سنگ ها بسیار شایع هستند و قابلیت بازگشت و تولید درد زیادی دارند. بیشتر این سنگ‌ها از کلسیم اگزالات تشکیل شده‌اند و هنگامی که سطح کلسیم ادرار از سطح طبیعی بالاتر می‌رود تشکیل می‌شوند. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که برای جلوگیری از برگشت سنگ کلیه محدودیت در مصرف پروتئین‌های حیوانی و نمک نمک در رژیم غذایی موثرتر از کاهش مصرف کلسیم می باشد.

در یک بررسی مقایسه‌ای نشان داده شد که تنها ۲۰ درصد کسانی که در رژیم غذای خود از پروتئین‌های حیوانی و نمک کمتر استفاده می‌کردند دو بار مبتلا به سنگ کلیوی شدند. این در صورتی است که ۳۸ درصد از کسانی که محدودیت استفاده از کلسیم را داشتند دچار بازگشت سنگ کلیه شدند.

نتایج به دست آمده از تحقیقات دانشمندان ایتالیایی نشان می‌دهد که :

کاهش استفاده از کلسیم نه تنها موجب کم شدن درصد ابتلای دوباره به سنگ کلیه در سالمندان نمی‌شود بلکه باعث افت شدید کلسیم بدن و در نتیجه بیماری‌های استخوانی به خصوص در بانوان می‌شود.

یک رژیم غذایی با مقدار کاهش یافته از پروتئین‌های حیوانی و نمک می‌تواند از ترشح کلسیم در ادرار و منجر به ترشح مقادیر فراوان شدن یافته‌ای از اگزالات در ادرار می‌شود.

مصرف پتاسیم هم در کاهش دفع کلسیم فراوان مؤثر می باشد.

خلاصه مطلب

سنگ کلیه در اثر کریستال حاصل از نمک و مواد موجود در ادرار به وجود می آید ، که به تدریج اندازه ي آن بزرگ می شود. از نظر اندازه سنگ کلیه از یک دانه شن تا حدود یک توپ گلف می تواند متغیر باشد و امکان دارد از نظر تعداد منفرد یا متعدد باشد.

این بیماری معمولاً در سالمندان و بزرگسالان بالای ۳۰ سال در هر دو جنس مذکر و مونث رخ می دهد ولی در مردان شایع تر می باشد. عوامل زمینه ساز زیادی برای ابتلا به سنگ کلیه در سالمندان وجود دارد ، که با دانستنن راه های درمان و اثر رژیم غذایی بر آن می توانید از بروز آن جلوگیری کنید.

خدمات پزشکی و پرستاری در منزلتان را با سایت همراه نرس تجربه کنید.

مطالب مرتبط :

تقویت ریه ها بعد از کرونا

فواید خنده در سلامتی

عوارض واکسن کرونا در سالمندان

عرق کردن کف دست

نیاز های اساسی سالمندان

بیماری های شایع سالمندان